Szczekociny. Stary Cmentarz – tabliczka epitafijna Jana Żmudy

Zawsze, kiedy znajduję historyczną pamiątkę, stary dokument czy fotografię mam wrażenie, że jakaś historia pragnie się opowiedzieć, a ja przypadkiem znalazłem się w pobliżu aby ją zapisać.

 W kaplicy św. Stanisława Biskupa Męczennika, na Starym Cmentarzu w Szczekocinach wmurowana jest niepozorna tabliczka. Pochodzi z 1844 roku i jest jednym z najstarszych śladów pochówków tutaj dokonanych. Dotyczy Jana Żmudy.

Jan Żmuda zapisany w łacińskim akcie chrztu jako Żmudziński urodził się w 1793 roku w Szczekocinach i otrzymał imiona Joannem de Dukla Bonawenturam. Kto wybrał polskiego pustelnika-świętego z XV wieku – Jana z Dukli na patrona? Czyżby ksiądz Baltazar Kozłowski, dokonujący aktu chrztu? A może rodzice Jana; Wojciech i Brygida z Jarmundowiczów mieli szczególne nabożeństwo do tego oryginalnego świętego? Te pytania pozostaną niestety bez odpowiedzi.

Ojciec Jana Wojciech był majstrem kunsztu ciesielskiego i jak to zwykle wówczas bywało, majstrami tego fachu zostali jego synowie: Jan i Mateusz. Żmudowie mieszkali w samym mieście, po sąsiedzku Tomasza i Kunegundy Wesołowskich. Tomasz był stelmachem, ale w latach 1795-1805, gdy po trzecim rozbiorze miasto zajmowali Prusacy, był nawet landwójtem. Z córką Wesołowskich Eleonorą ożenił się Jan w 1813 roku. W latach 1813-1835 urodziło im się ośmioro dzieci. W aktach chrztów dzieci Jana ksiądz zapisywał go najczęściej jako majstra kunsztu ciesielskiego w Szczekocinach osiadłego. Niekiedy dodawał obywatel w mieście Szczekociny. Tylko jeden syn Jana dorósł i założył rodzinę, przekazując nazwisko potomkom. To Piotr urodzony w 1825 roku. Też był cieślą. Został nawet ławnikiem miejskim. Cztery córki: Marianna, Elżbieta, Magdalena i Joanna weszły jako żony i matki do szczekocińskich rodzin Garczyńskich, Grycnerów, Wróblewskich i Członkowskich.

Ciekawe dokumenty dotyczące Jana i jego brata Mateusza zachowały się w Archiwum w Kielcach w zbiorze akt Rządu Gubernialnego. W 1830 roku w Szczekocinach budowano areszt miejski i szopę na tzw. narzędzia ogniowe (dzisiaj powiedzielibyśmy sprzęt przeciwpożarowy). Wykonawcami tych inwestycji byli wspomniani bracia Żmudowie razem z Franciszkiem Rychterem. Lech Frączek badacz dziejów Szczekocin przypuszcza, że mogli być również budowniczymi wspomnianej kaplicy. Jeśli jednak założymy, że powstała ona w ostatnim roku XVIII wieku, to budowniczym mógł być jedynie Wojciech. W tym samym zbiorze dokumentów archiwalnych – inwentarz kościelny z 1859 roku wymienia Wojciecha Żmudę i jego synów Jana i Mateusza Żmudów jako fundatorów wyposażenia kościelnego.

Warto ponadto nadmienić, że nie wszyscy Żmudowie w tamtym okresie zajmowali się ciesielką. Michał Żmuda, brat Wojciecha, a stryj Jana był młynarzem na Przedmieściu Szczekocińskim.

Jan Żmuda zmarł 10 września 1844 roku. Tabliczka epitafijna, prosta, wykonana po amatorsku niewprawną ręką, zachowała się po dziś dzień wewnątrz kaplicy. Epitafium sprawiła jego wierna żona z pozostałemi dziećmi. Eleonora zmarła w 1868 roku na Zarzeczu w domu swojego zięcia Bartłomieja Wróblewskiego i rzeczywiście pozostała Janowi wierna, zmarła jako wdowa. Błędnie podano wiek zmarłego, na tablicy jest 82, a naprawdę miał ledwie 52 lata. Możliwe, że to wykonawca się pomylił, pismo świadczy, że tabliczkę wykonał amator. Niemniej jednak jest to cenna pamiątka z przeszłości i podkreśla szczególne związki rodziny Żmudów z tym miejscem.

Opublikowano na fb 28.11.2020